5S - TERTİP DÜZEN
Merhabalar,
En
basitinden aceleniz olduğunuzda evde, odanızda cüzdanınızı yada arabanın
anahtarını dakikalarca bulamıyor iseniz bu sistem tam size göre J
5s
Japonların geliştirdiği temizlik ve düzen sistematiğidir. Kelime anlamı Japonca
olan sınıflandırma, düzenleme, temizleme, standartlaştırma ve disiplin olan
kelimelerin baş harflerinden gelir.
Fabrikalarımızda
bilindiği üzere iş kaybını azaltmak, verimliliği arttırmak ve zamandan tasarruf
etmek amacımızdır. Bu sistemde uygulananlar belki ilk etap da gözle görülür bir
verimlilik sağlamayacak ama zaman ilerleyip, sistem oturup ve 5s evrelerinde
bir üst mertebeye geçtiğimizde hem verimliliğin hem iş ortamına olan bağlılığın
arttığını ve de iş kazalarının azaldığını göreceksiniz. Ayrıca bazı köklü
firmalar tedarikçilerinde 5S sistemini şart koşmakta hatta 4. Evreye gelinmesi
gerektiği kuralını da istemektedir.
Kısaca
5S evrelerini size örnekler ile anlatmaya çalışayım.
1S – SINIFLANDIRMA :
Bu evrede ilk önce yapmamız
gereken, 5s kurulu oluşturmak ve ekipleri belirlemektir. Ekip amirleri sizin
bölüm sorumlularınız olması daha iyi olacaktır. Daha sonra bir fotoğraf
makinesi almak ve ekip olarak fabrikayı gezerek mevcut düzensizliği
fotoğraflandırarak düzensizliklerin tespit edilmesidir.
Bu aşama
düzensizlikleri tespit etmeyi ve kullanım sıklığına göre gerekli malzemeleri
mümkün olan en yakın yere, gereksiz malzemeleri değerlendirme yaparak hurdaya
atmayı, ya da başka birinin ihtiyacı ise o bölüme aktarılmasını amaçlar.
Kısacası operatöre hangi malzeme en çok gerekli ise onu yakınına koyacağız,
hangi malzeme gereksiz ise uzaklaştırıp ortadan kaldıracağız.
Firma
içerisine panolar yapılıp ekiplerin ve düzensizliklerin fotoğrafları ve hangi
evrede iseniz onun kısaca açıklamaları çalışanlara duyurulmalı ve zaman
geçtikçe bu panolar güncel olarak yenilenmelidir.
2S – DÜZENLEME :
Bu evrede raf ve çekmecelerimize
malzemelerimizi sınıflandırarak yerleştirmek ve kullanım sıklığına göre
ulaşılabileceğimiz en uygun yerde gruplandırmamız amaçlanır. Örneğin, Punta tezgahlarında bir anahtarın
asılı durduğu yer çizilerek o anahtarın başka yere asılmaması gerektiği
gösterilebilir.
Firma
içerisinde dolapların kapakları açık raf sisteminde olmalıdır. Yani bir başka
kişi gelip karşıdan baktığında etiketlerinden yola çıkarak en kısa sürede
istediği malzemeyi alıp gitmelidir. Kilitli, kapaklı dolaplar sistemi
kişileştirir ve başka birinin ihtiyacı olduğunda o kilidi açmak için zaman
kaybına yol açar. Aynı zamanda kapalı dolaplar da içerisinde ne olduğunu
göremediğimiz için bir kişinin makine başında çalışmasından çok aradığı
malzemeyi bulma süresine harcamasıdır.
3S – TEMİZLEME :
Adından da anlaşılacağı gibi bu
evrede amaçlanan çalışma ortamının maksimum düzeyde temiz olmasıdır. Bir insan
için çalıştığı ortamın temizliği, insana moral motivasyonu sağlamakla birlikte
iş kazalarının minimum düzeyde olmasıyla orantılıdır.
Bu
evrede mümkün olduğunca çalışılan ortam aydınlık, açık renklerde tonlarda ve
temiz bir hava sahası dağlamaktır.
Örneğin
koyu mavi ile boyanmış bir masa yada raflar kiri belli etmedğinden daha çok
kirlenir ve insanın gözüne batmaz rahatsızlık vermez. Ancak kirlilikten ötürü
çeşitli hastalıklara ve görüntü kirliliğine sebep olabilir. Ancak o masa beyaz
olsaydı en ufak bir yağ lekesi bile gözükecek ve temizlemek zorunda olduğumuz
hissini bize kazandıracaktı.
4S – STANDARTLAŞTIRMA :
Bu aşamada tüm ekibin ilerisini
düşünerek şuan ki çalışmalarını standart haline getirmesidir. Yani yapılan
çalışmalar etkili mi ? Düzenliliği nasıl
devam ettirebiliriz ? Hangi sıklıklarda iç denetim yapılacak ? Düzenlemeler
nerelerde yapılacak ? gibi sorular bu evrede sorulur ve cevapları standartlar
haline getirilir.
Yapılan
çalışmalar ve gelinen bu evre müşterilere bildirilmeli ve her zaman daha düzenli
olunmak amaçlanmalıdır.
Örneğin:
Operatör her gün makinesinin etrafındaki suyu temizliyor ise sorunun köküne
inilmelidir. Suyu daha hızlı nasıl temizler değil de su nerden geldiği ve bir
gider yapılarak operatörün suyu hiç temizlememesi amaçlanmalıdır.
5S – DİSİPLİN:
Yapılan çalışmaların sürdüre
bilinmesi sadece disiplin ile değil çalışanların katılımı ile sağlanmalıdır.
Çalışanlar bu işleri mecburiyetten çok gönülden yapması amaçlanmalıdır. Bunun
içinde öneri kutuları yapılabilir, denetimler yapılarak en iyi çalışmayı yapan
ekibe ödüller verilebilir, ya da firma içerisindeki panolara fotoğrafları
asılarak gururlandırılabilir.
Yönetim
olarak çalışanlara zaman ve malzeme tedarik edilmelidir. Bir çalışanın
gerçekten dolaba yada bir avadanlık raf sistemine ihtiyacı var ise bunun
tedariği sağlanmalıdır.
İç
denetimler ile, öneri kutuları ile, güncel olarak takip edilen panolar ile her
şey bir sistem ve plan içerisinde yürütülmelidir. Zaman içerisinde kesinlikle
verimin artacağı aşikardır.
Mesut
BUYRUK
Metalurji
ve Malzeme Müh.
Kalite –
Kontrol Yöneticisi
mesutbuyruk@gmail.com
