5S - TERTİP DÜZEN


Merhabalar,
En basitinden aceleniz olduğunuzda evde, odanızda cüzdanınızı yada arabanın anahtarını dakikalarca bulamıyor iseniz bu sistem tam size göre J
5s Japonların geliştirdiği temizlik ve düzen sistematiğidir. Kelime anlamı Japonca olan sınıflandırma, düzenleme, temizleme, standartlaştırma ve disiplin olan kelimelerin baş harflerinden gelir.
                                           
Fabrikalarımızda bilindiği üzere iş kaybını azaltmak, verimliliği arttırmak ve zamandan tasarruf etmek amacımızdır. Bu sistemde uygulananlar belki ilk etap da gözle görülür bir verimlilik sağlamayacak ama zaman ilerleyip, sistem oturup ve 5s evrelerinde bir üst mertebeye geçtiğimizde hem verimliliğin hem iş ortamına olan bağlılığın arttığını ve de iş kazalarının azaldığını göreceksiniz. Ayrıca bazı köklü firmalar tedarikçilerinde 5S sistemini şart koşmakta hatta 4. Evreye gelinmesi gerektiği kuralını da istemektedir.
Kısaca 5S evrelerini size örnekler ile anlatmaya çalışayım.

1S – SINIFLANDIRMA :

Bu evrede ilk önce yapmamız gereken, 5s kurulu oluşturmak ve ekipleri belirlemektir. Ekip amirleri sizin bölüm sorumlularınız olması daha iyi olacaktır. Daha sonra bir fotoğraf makinesi almak ve ekip olarak fabrikayı gezerek mevcut düzensizliği fotoğraflandırarak düzensizliklerin tespit edilmesidir.
Bu aşama düzensizlikleri tespit etmeyi ve kullanım sıklığına göre gerekli malzemeleri mümkün olan en yakın yere, gereksiz malzemeleri değerlendirme yaparak hurdaya atmayı, ya da başka birinin ihtiyacı ise o bölüme aktarılmasını amaçlar. Kısacası operatöre hangi malzeme en çok gerekli ise onu yakınına koyacağız, hangi malzeme gereksiz ise uzaklaştırıp ortadan kaldıracağız.
Firma içerisine panolar yapılıp ekiplerin ve düzensizliklerin fotoğrafları ve hangi evrede iseniz onun kısaca açıklamaları çalışanlara duyurulmalı ve zaman geçtikçe bu panolar güncel olarak yenilenmelidir.

2S – DÜZENLEME : 

Bu evrede raf ve çekmecelerimize malzemelerimizi sınıflandırarak yerleştirmek ve kullanım sıklığına göre ulaşılabileceğimiz en uygun yerde gruplandırmamız amaçlanır.  Örneğin, Punta tezgahlarında bir anahtarın asılı durduğu yer çizilerek o anahtarın başka yere asılmaması gerektiği gösterilebilir.
Firma içerisinde dolapların kapakları açık raf sisteminde olmalıdır. Yani bir başka kişi gelip karşıdan baktığında etiketlerinden yola çıkarak en kısa sürede istediği malzemeyi alıp gitmelidir. Kilitli, kapaklı dolaplar sistemi kişileştirir ve başka birinin ihtiyacı olduğunda o kilidi açmak için zaman kaybına yol açar. Aynı zamanda kapalı dolaplar da içerisinde ne olduğunu göremediğimiz için bir kişinin makine başında çalışmasından çok aradığı malzemeyi bulma süresine harcamasıdır.

3S – TEMİZLEME : 

Adından da anlaşılacağı gibi bu evrede amaçlanan çalışma ortamının maksimum düzeyde temiz olmasıdır. Bir insan için çalıştığı ortamın temizliği, insana moral motivasyonu sağlamakla birlikte iş kazalarının minimum düzeyde olmasıyla orantılıdır.
Bu evrede mümkün olduğunca çalışılan ortam aydınlık, açık renklerde tonlarda ve temiz bir hava sahası dağlamaktır.
Örneğin koyu mavi ile boyanmış bir masa yada raflar kiri belli etmedğinden daha çok kirlenir ve insanın gözüne batmaz rahatsızlık vermez. Ancak kirlilikten ötürü çeşitli hastalıklara ve görüntü kirliliğine sebep olabilir. Ancak o masa beyaz olsaydı en ufak bir yağ lekesi bile gözükecek ve temizlemek zorunda olduğumuz hissini bize kazandıracaktı.

4S – STANDARTLAŞTIRMA : 

Bu aşamada tüm ekibin ilerisini düşünerek şuan ki çalışmalarını standart haline getirmesidir. Yani yapılan çalışmalar etkili mi ?  Düzenliliği nasıl devam ettirebiliriz ? Hangi sıklıklarda iç denetim yapılacak ? Düzenlemeler nerelerde yapılacak ? gibi sorular bu evrede sorulur ve cevapları standartlar haline getirilir.
Yapılan çalışmalar ve gelinen bu evre müşterilere bildirilmeli ve her zaman daha düzenli olunmak amaçlanmalıdır.
Örneğin: Operatör her gün makinesinin etrafındaki suyu temizliyor ise sorunun köküne inilmelidir. Suyu daha hızlı nasıl temizler değil de su nerden geldiği ve bir gider yapılarak operatörün suyu hiç temizlememesi amaçlanmalıdır.

5S – DİSİPLİN: 

Yapılan çalışmaların sürdüre bilinmesi sadece disiplin ile değil çalışanların katılımı ile sağlanmalıdır. Çalışanlar bu işleri mecburiyetten çok gönülden yapması amaçlanmalıdır. Bunun içinde öneri kutuları yapılabilir, denetimler yapılarak en iyi çalışmayı yapan ekibe ödüller verilebilir, ya da firma içerisindeki panolara fotoğrafları asılarak gururlandırılabilir.
Yönetim olarak çalışanlara zaman ve malzeme tedarik edilmelidir. Bir çalışanın gerçekten dolaba yada bir avadanlık raf sistemine ihtiyacı var ise bunun tedariği sağlanmalıdır.
İç denetimler ile, öneri kutuları ile, güncel olarak takip edilen panolar ile her şey bir sistem ve plan içerisinde yürütülmelidir. Zaman içerisinde kesinlikle verimin artacağı aşikardır.

Mesut BUYRUK
Metalurji ve Malzeme Müh.
Kalite – Kontrol Yöneticisi
mesutbuyruk@gmail.com